Οι λόγοι που κρατούν τη χώρα «αιχμάλωτη» των δανειστών. Το δέλεαρ με τους τόκους και η αναδρομική ένταξη της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών στον ESM. Η πίεση της τρόικας για περικοπή συντάξεων

Του Κώστα Τσάβαλου

Ακόμη μία μνημονιακή χρονιά, που θα τροφοδοτήσει τον ατέρμονο κύκλο των δημοσιονομικών και διαρθρωτικών μέτρων και των νέων δανείων για να αποπληρωθούν τα παλιά, έχει μπροστά της η Ελλάδα. Το κυβερνητικό όραμα, ότι το 2014 η χώρα μας θα μπορέσει να σταθεί μόνη στα πόδια της, χωρίς τα δεκανίκια των δανειστών, δύσκολα θα λάβει σάρκα και οστά – για πολλούς και συγκεκριμένους λόγους. Πρώτος και βασικότερος, το χρηματοδοτικό κενό που θα προκύψει από τον Ιούλιο του 2014 έως και τις αρχές του 2016, το οποίο υπολογίζεται σε τουλάχιστον 11 δισ. ευρώ.

Ο δεύτερος λόγος είναι η πορεία του ΑΕΠ. Είναι αμφίβολο, υπό τις παρούσες συνθήκες στην πραγματική οικονομία, αν θα έλθει το νέο έτος η πολυπόθητη ανάκαμψη. Οι προβολές που γίνονται από διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς δείχνουν παραμονή της χώρας για ακόμη έναν χρόνο στο τούνελ της ύφεσης, παρότι η ελληνική κυβέρνηση προβλέπει οριακή αύξηση του ΑΕΠ (περίπου μισή μονάδα).

Οι πολιτικές εξελίξεις

Ωστόσο, ο βασικότερος λόγος για τον οποίο η Ελλάδα θα βρεθεί «τυλιγμένη» στο Μνημόνιο και το 2014 είναι οι διαφαινόμενες πολιτικές εξελίξεις σε επίπεδο διακυβέρνησης της χώρας. Ή, καλύτερα, η προσπάθεια των δανειστών να προλάβουν πολιτικές εξελίξεις που θα έθεταν σε δοκιμασία τις σχέσεις των δύο πλευρών και θα δημιουργούσαν προβλήματα στην ομαλή εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας.

Επειδή είναι πολλά τα λεφτά που έχει λάβει η Ελλάδα από την τρόικα, από την άνοιξη του 2010 και εντεύθεν, επ’ ουδενί οι δανειστές θα διακινδύνευαν την άμεση «ανεξαρτησία» της χώρας από τον ασφυκτικό έλεγχό τους. Οι δανειστές δεν χάνουν τον χρόνο τους.

Με τις ευλογίες της νέας γερμανικής συγκυβέρνησης, ράβουν ήδη το «κοστούμι» του νέου μνημονίου πριν καλά καλά ολοκληρωθεί η τρέχουσα δανειακή σύμβαση. Θεωρώντας αστεία τα περί απαγκίστρωσης της χώρας από το Μνημόνιο μετά την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος το 2013, προχωρούν ακάθεκτοι στη διαμόρφωση του νέου πλαισίου εντός του οποίου επιθυμούν να πορευτεί η Ελλάδα την επόμενη διετία.

Με «όχημα» τα δίδυμα κενά (χρηματοδοτικό και δημοσιονομικό) και δέλεαρ το πάγωμα των τοκοχρεολυσίων της διετίας 2014-2015 (υπολογίζονται σε περίπου 12 δισ. ευρώ), από τον Ιανουάριο κιόλας αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις για το νέο Μνημόνιο. Η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, με το ποσό που θα εξοικονομηθεί από το πάγωμα των τόκων, είναι ένας καλός λόγος και για την κυβέρνηση -όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου- ώστε να δικαιολογήσει την υπογραφή της, που θα κρατήσει τη χώρα δέσμια του Μνημονίου.

Η διαφαινόμενη μάλιστα αποχώρηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου από το σχήμα των δανειστών θα διευκόλυνε το γερμανικό σχέδιο παραμονής της χώρας στο Μνημόνιο, με τη χορήγηση των απαραίτητων για την περίσταση «δώρων», πέραν του παγώματος των τόκων της ερχόμενης διετίας.

Ενα από αυτά τα «δώρα» κάλλιστα θα μπορούσε να είναι η απομείωση του χρέους μέσω της μείωσης των επιτοκίων δανεισμού και της αναδρομικής ένταξης της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).

Εκτιμάται μάλιστα ότι αυτά τα μέτρα θα περιόριζαν το χρέος κατά 25%, ενώ θα αποφευγόταν ένα νέο «κούρεμα», εξέλιξη που το eurogroup σε καμιά περίπτωση δεν επιθυμεί.

Νέα μέτρα

Με την επιστροφή της τρόικας στην Αθήνα, πιθανότατα στις 13 Ιανουαρίου, το πρώτο θέμα που θα τεθεί είναι το πώς θα καλυφθεί η «τρύπα» ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ, η οποία προέρχεται από το πολυσυζητημένο δημοσιονομικό κενό και την πίεση για άμεση εφαρμογή του μέτρου μείωσης των εργοδοτικών εισφορών.

Οι δανειστές θα επιμείνουν για νέα σκληρά μέτρα, όπως για παράδειγμα η περικοπή των υψηλών συντάξεων, ενώ κομβικής σημασίας ζητήματα είναι για την τρόικα οι αλλαγές στο καθεστώς των ομαδικών απολύσεων. Με το «καλημέρα» της νέας χρονιάς θα ζητήσει από το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης τη λίστα με τους επιπλέον 12.500 δημόσιους υπαλλήλους που θα τεθούν σε διαθεσιμότητα και την προεργασία για τις 11.000 απολύσεις του 2014.

Ειδικότερα οι δανειστές:

* Ζητούν μείωση εργοδοτικών εισφορών. Η συμφωνία που υπάρχει με την τρόικα προβλέπει ότι οι ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλουν οι εργοδότες θα πρέπει να μειωθούν κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2016 και η αρχή της μείωσης να γίνει εντός του 2014. Συνολικά εκτιμάται ότι αυτό θα κοστίσει στα ταμεία 850 εκατ. ευρώ. Ποσό το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί από άλλες πηγές, με το ΔΝΤ να μην απορρίπτει την εναλλακτική της νέας περικοπής των υψηλών συντάξεων (ευγενών Ταμείων και ΟΑΕΕ) ή ακόμα και τον περιορισμό των δικαιούχων του ΕΚΑΣ. Προς το παρόν, το οικονομικό επιτελείο επεξεργάζεται πρόταση για μείωση των εργοδοτικών εισφορών σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προβλεπόμενο έτσι ώστε να περιοριστεί το ετήσιο κόστος και να μην απαιτηθούν νέα μέτρα.

* Υπολογίζουν το δημοσιονομικό κενό του νέου έτους στο 1,2 δισ. ευρώ – τα περίπου 600 εκατ. ευρώ προέρχονται από τον νέο Ενιαίο Φόρο Ακινήτων (315 εκατ. ευρώ) και από τη διατήρηση του ΦΠΑ στην εστίαση στο 13% για ολόκληρο το 2014 (περίπου 300 εκατ. ευρώ). Από την πλευρά του, το υπουργείο Οικονομικών υποστηρίζει ότι η τρόικα υποεκτιμά την εισπραξιμότητα του νέου φόρου ακινήτων και δεν απαιτείται κάποιο μέτρο για να καλυφθούν τα 315 εκατ. ευρώ. Αντιθέτως, θεωρεί πως τελικά από τον φόρο αυτόν θα εισπραχθούν περισσότερα από τα 2,65 δισ. ευρώ που έχουν προϋπολογιστεί. Σε ό,τι έχει να κάνει με τη διατήρηση του ΦΠΑ στην εστίαση στο 13%, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους εκτιμά ότι θα προκληθεί «τρύπα» 44 εκατ. ευρώ, η οποία όμως μπορεί να διευρυνθεί έως και τα 107 εκατ. ευρώ εάν η πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης δεν περιοριστεί στα προβλεπόμενα επίπεδα.

Στα παραπάνω θέματα θα πρέπει να προστεθούν η κάλυψη του δημοσιονομικού κενού του 2015 (το ΔΝΤ το υπολόγιζε στην έκθεσή του σε 3,4 δισ. ευρώ) και η κατάργηση ή η ενσωμάτωση στον προϋπολογισμό των φόρων υπέρ τρίτων. Το υπουργείο Οικονομικών έχει ήδη καταγράψει περίπου 70 τέτοιους φόρους που μπορούν να καταργηθούν χωρίς να προκληθεί σημαντικό πρόβλημα για τους φορείς που τους εισπράττουν (συνολικά αποδίδουν περί τα 20 εκατ. ευρώ), ενώ φαίνεται πως οι φόροι υπέρ των ασφαλιστικών ταμείων θα συνεχίσουν να εισπράττονται από τα ίδια τα Ταμεία. Συνολικά, οι φόροι υπέρ τρίτων υπολογίζονται σε 2 με 3 δισ. ευρώ και το οικονομικό επιτελείο θα πρέπει να παρουσιάσει μία συνολική πρόταση για τη διαχείρισή τους.

Οι κρίσιμες ημερομηνίες

Από την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων του Ιανουαρίου θα εξαρτηθεί και η εκταμίευση της δόσης των 4,9 δισ. ευρώ (3,1 από την Ε.Ε. και 1,8 από το ΔΝΤ) την οποία έπρεπε να λάβει η Ελλάδα από τον Δεκέμβριο. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να καταλήξουν σε συμφωνία έως τις 27 Ιανουαρίου, ώστε το Eurogroup που συνεδριάζει εκείνη την ημέρα να εξετάσει το ελληνικό πρόγραμμα και να εγκρίνει την εκταμίευση της δόσης των 3,1 δισ. ευρώ. Νωρίτερα, στις 11 Ιανουαρίου, λήγουν ομόλογα 1,85 δισ. ευρώ τα οποία κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Θα αποπληρωθούν με τη δόση του 1 δισ. ευρώ που έλαβε η Ελλάδα προ ημερών και με αποθεματικά του ΓΛΚ. Σημαντικές είναι και οι ακόλουθες ημερομηνίες:

* 30 Ιανουαρίου: λήξη «ακούρευτων» ομολόγων ύψους 197 εκατ. ευρώ τα οποία κατέχουν ιδιώτες.

* Φεβρουάριος: επόμενες σημαντικές λήξεις ελληνικών ομολόγων.

* 31 Μαρτίου: μέχρι τότε η ΕΛΣΤΑΤ θα πρέπει να στείλει στη Eurostat τα στοιχεία για τις δημοσιονομικές επιδόσεις της Ελλάδας το 2013.

* 22 Απριλίου: αναμένεται η επικύρωση των παραπάνω στοιχείων από τη Eurostat, οπότε και θα διαπιστωθεί το τελικό ύψος του φετινού πρωτογενούς πλεονάσματος.

* Μάιος: Λήξεις ομολόγων ύψους 4,1 δισ. ευρώ τα οποία κατέχει η ΕΚΤ. Επίσης, πρέπει να καταβληθεί και η δόση ύψους 694 εκατ. ευρώ προς το ΔΝΤ για τη σταδιακή αποπληρωμή του δανείου του προς την Ελλάδα.

* 22-25 Μαΐου: ευρωεκλογές.

* Αύγουστος: λήξεις ομολόγων ύψους 3,9 δισ. ευρώ, λήξη «ακούρευτων» ομολόγων ύψους 160 εκατ. ευρώ τα οποία κατέχουν ιδιώτες και υποχρέωση καταβολής δόσης 694 εκατ. ευρώ προς το ΔΝΤ.