«Εκτιμούμε ότι είναι αναγκαίο να ληφθεί άμεσα νομοθετική μέριμνα ή πρωτοβουλία στο πλαίσιο της κανονιστικής δράσης, ώστε φαινόμενα που καταγγέλλονται για αδυναμία πληρωμής των βασικών υποχρεώσεων (στέγαση, υποχρεώσεις δανείων, κοινόχρηστα, μεταφορά σε προστατευόμενα μέλη που διαβιούν εκτός οικογενειακής στέγης) να απαλειφθούν με κάθε πρόσφορο μέσο».
Σε αυτή τη διαπίστωση, αλλά κυρίως παρότρυνση προς την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας καταλήγει επιστολή του Συνηγόρου του Πολίτη προς την υπουργό Νίκη Κεραμέως, με κοινοποίηση στον διοικητή της ΔΥΠΑ, Σπύρο Πρωτοψάλτη. Η επιστολή εστάλη 29/5 και αφορά τον νέο τρόπο καταβολής του επιδόματος ανεργίας και άλλων παροχών της ΔΥΠΑ με προπληρωμένη κάρτα. Συνολικά, 15 επιδόματα καλύπτονται από τον περασμένο Μάρτιο με αυτόν τον τρόπο, τα μισά σε μετρητά και τα άλλα μισά σε προπληρωμένη κάρτα, με υποχρεωτική χρήση για αγορά συγκεκριμένων αγαθών και υπηρεσιών.
Οι δικαιούχοι των επιδομάτων ανεργίας και των άλλων 14 επιδομάτων της ΔΥΠΑ που πληρώνονται κατά το ήμισυ με προπληρωμένη κάρτα κυμαίνονται από 120.000-280.000 κάθε μήνα, μια και δεν καταβάλλονται όλα τα επιδόματα σε μηνιαία βάση.
Καταγγελίες ασφαλισμένων
Ο Συνήγορος του Πολίτη δέχθηκε μεγάλο αριθμό καταγγελιών και παραπόνων από δικαιούχους ότι με την προπληρωμένη κάρτα αδυνατούν να πληρώσουν βασικές δαπάνες, όπως ενοίκιο, κοινόχρηστα, δόσεις δανείου, για τα οποία δεν προβλέπεται εξόφληση με POS. Δεν μπορούν επίσης να μεταφέρουν χρήματα σε τραπεζικό λογαριασμό μελών της οικογένειάς τους που τα έχουν ανάγκη και μένουν μακριά από τον τόπο κατοικίας τους, όπως φοιτητές και φαντάρους.
Στην επιστολή προς το υπουργείο, ο Συνήγορος του Πολίτη, εκτός του ότι θεωρεί τη ρύθμιση επαχθή για ανέργους και άλλους δικαιούχους παροχών, μια και τους αντιμετωπίζει με καχυποψία ως κακούς διαχειριστές (μήπως και καταχραστές;) της κρατικής «φιλανθρωπίας», εκτιμά ότι η ρύθμιση συγκρούεται με διατάξεις του Συντάγματος. Επικαλούμενος τα άρθρα 22 και 5 του Συντάγματος, σε συνάφεια με τα άρθρα 51 και 361 του Αστικού Κώδικα (ιδιωτική αυτονομία, ελευθερία συμβάσεων) και αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, ο Συνήγορος επισημαίνει ότι τα επιδόματα ανεργίας, γονικής άδειας, μητρότητας κ.ά. συνιστούν ασφαλιστικές παροχές. Δηλαδή αποτελούν ανταπόδοση έναντι εισφορών και τελών που έχει πληρώσει ο εργαζόμενος για τον κίνδυνο της ανεργίας ή για αντιμετώπιση μελλοντικών αναγκών που πηγάζουν από τον ίδιο τον κύκλο της ζωής. Δεν έχουν καμιά σχέση με την πάταξη της φοροδιαφυγής που προβάλλεται ως στόχος του νέου διπλού τρόπου πληρωμής των επιδομάτων και ταυτόχρονα καταστρατηγούν τον πυρήνα του βασικού δικαιώματος κάθε προσώπου να ρυθμίζει μόνο του τις περιουσιακές και προσωπικές σχέσεις του κατά τον τρόπο που ανταποκρίνεται στην προτίμησή του.
Το συμπέρασμα του Συνηγόρου του Πολίτη για την προπληρωμένη κάρτα των επιδομάτων ανεργίας και άλλων, που θεσπίστηκαν βάσει του ν. 5078/2023 (άρθρο 152), είναι ρητό και σαφές: «Η εν θέματι ρύθμιση δεν προκρίνεται ως αναγκαία για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, αλλά τυγχάνει νομικά ασύνδετη με τον επιδιωκόμενο στόχο και σε κάθε περίπτωση υπερβαίνει πρόδηλα το απαραίτητο μέτρο και τούτο διότι η καταβολή με πίστωση στους τραπεζικούς λογαριασμούς των δικαιούχων ή έστω σε προπληρωμένη κάρτα είναι ικανή και πρόσφορη για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής που έχουν ληφθεί από τον νομοθέτη». Κι ακόμη «η εν θέματι ρύθμιση δεν λαμβάνει υπ’ όψιν το γεγονός ότι υπάρχουν νόμιμες συναλλαγές που δεν δύναται να λάβουν χώρα μέσω POS διότι αυτό δεν προβλέπεται από την οικεία νομοθεσία».
Περιορισμοί
Με βάση τη στέρεη νομικά επιχειρηματολογία του Συνηγόρου, ζητείται από το υπουργείο Εργασίας -και όχι από τη ΔΥΠΑ, που δεν έχει νομοπαρασκευαστική αρμοδιότητα- να νομοθετήσει ή να πάρει απόφαση που να υπερβαίνει παράλογους περιορισμούς στη χρήση των επιδομάτων που είναι ζωτικά για τους ασφαλισμένους.
Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει απάντηση στην επιστολή του Συνηγόρου του Πολίτη, γι’ αυτό και ο ΠΑΝΣΥΠΟ (Πανελλήνιος Σύλλογος Υπαλλήλων πρώην ΟΑΕΔ, ΟΕΚ και Εργατικής Εστίας) μιλά σε ανακοίνωσή του για αδιαφορία της κυβέρνησης για τους πολίτες και για απαξίωση του Συνηγόρου του Πολίτη.
«Από τον Μάρτιο του 2025 έχουν περάσει τέσσερις μήνες και ενώ όλο αυτό τον καιρό διαρρέονται πληροφορίες, μέσω συγκεκριμένων μηχανισμών, ότι τελικώς θα αρθούν οι αδικίες και οι στρεβλώσεις, εντούτοις δεν έχει γίνει το παραμικρό.
Οι δικαιούχοι καταθέτουν στις Υπηρεσίες της Δ.ΥΠ.Α. καθημερινώς τα παράπονά τους αλλά οι υπάλληλοι δεν μπορούν παρά να ενημερώσουν για τα ισχύοντα», αναφέρει στη σχετική ανακοίνωσή του ο ΠΑΝΣΥΠΟ. «Η οριζόντια εφαρμογή ενός τόσο επαχθούς μέτρου χωρίς τη δυνατότητα πληρωμής βασικών αναγκών στέγασης και αξιοπρεπούς διαβίωσης ενισχύει τις διακρίσεις και τους αποκλεισμούς ενώ στιγματίζει τους δικαιούχους».
Αρμοδιότητα
Η «Εφ.Συν.» έθεσε στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ερώτημα για το τι έχει απαντήσει, αν έχει απαντήσει, στην επιστολή του Συνηγόρου. Η απάντηση που λάβαμε είναι τουλάχιστον παράδοξη: «Η επιστολή δεν έπρεπε να σταλεί στο υπουργείο Εργασίας, αλλά στη ΔΥΠΑ (σ.σ. που της κοινοποιείται) ή στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής»! Συστήνουμε στο υπουργείο και τα στελέχη του να διαβάσουν προσεκτικά το άρθρο 152 του ν. 5078/2023.
Σε απάντηση σημερινού δημοσιεύματος σχετικά με την προπληρωμένη κάρτα, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης ενημερώνουν για τα εξής:
Στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τέθηκε σταδιακά σε εφαρμογή από τις 15.03.2025 νέος τρόπος πληρωμής συνολικά 19 παροχών σε χρήμα, επιδομάτων και οικονομικών ενισχύσεων που καταβάλλονται από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) και τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ).
Ειδικότερα, προβλέπεται η καταβολή τους μέσω πίστωσης σε ειδική προπληρωμένη κάρτα, η οποία εκδίδεται από Πάροχο Υπηρεσιών Πληρωμών (τράπεζες), στον οποίο ο δικαιούχος τηρεί ενεργό λογαριασμό πληρωμών (IBAN).
Σε κάθε δικαιούχο αντιστοιχεί μία και μοναδική προπληρωμένη κάρτα για την καταβολή του συνόλου των κοινωνικών του παροχών που εμπίπτουν στο νέο τρόπο πληρωμής. Οι δικαιούχοι έχουν τη δυνατότητα ανάληψης μετρητών έως 50% του ποσού κάθε καταβαλλόμενου επιδόματος, ενώ το υπόλοιπο δαπανάται αποκλειστικά μέσω της χρήσης της προπληρωμένης κάρτας.
Η προπληρωμένη κάρτα θεσπίστηκε με το άρθρο 152 του ν. 5078/2023, το οποίο τροποποιήθηκε με το άρθρο 23 του ν. 5178/2025 και έχει ως στόχο την απλοποίηση και τον εκσυγχρονισμό της καταβολής των παροχών στους δικαιούχους, αλλά και την ενίσχυση της διαφάνειας των συναλλαγών μέσω ηλεκτρονικών πληρωμών. Η καταβολή των επιδομάτων μέσω προπληρωμένων καρτών διευκολύνει τους δικαιούχους καθώς τυχόν αλλαγές στα επιδόματα που λαμβάνουν δεν θα αυξάνουν τη γραφειοκρατία για αυτούς, αφού τα ποσά θα πιστώνονται όλα στην ίδια προπληρωμένη κάρτα. Η κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε είδους ηλεκτρονική αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών, εξαιρουμένων των συναλλαγών που αφορούν σε αγορά όπλων και τυχερά παίγνια.
Η προπληρωμένη κάρτα, επιπλέον, προσφέρει τη δυνατότητα να γνωρίζει η Πολιτεία τις επιδοματικές παροχές που λαμβάνει ή έχει λάβει ο κάθε πολίτης. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το υπό σύσταση Εθνικό Μητρώο Επιδομάτων και Παροχών. Συνεπώς, ο σκοπός του νομοθέτη δεν εξαντλείται στην συγκέντρωση των επιδομάτων σε ένα μέσο πληρωμής και στην πάταξη της φοροδιαφυγής, αλλά και στην διαμόρφωση μιας συνολικής εικόνας για τις δαπάνες κοινωνικής πολιτικής, τις ανάγκες των πολιτών και τον σχεδιασμό πολιτικών για την αντιμετώπισή τους.
Σημειώνεται ακόμη ότι η χρήση προπληρωμένης κάρτας δεν είναι μία καινοφανής πρακτική. Ξεκίνησε αρχικά από την καθολική εφαρμογή του προγράμματος του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (πρώην Κ.Ε.Α.) το 2017. Και σε εκείνη την περίπτωση το 50% του ποσού που δικαιούταν κάποιος έπρεπε να δαπανηθεί μέσω προπληρωμένης κάρτας.
Προκειμένου να λειτουργήσει απρόσκοπτα το νέο σύστημα, μία σειρά από ειδικές πρόνοιες έχουν ληφθεί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα δημιουργηθούν προβλήματα στους δικαιούχους. Συγκεκριμένα:
⦁ Εξαιρέθηκαν τα αναπηρικά επιδόματα από την καταβολή τους μέσω προπληρωμένης κάρτας
⦁ Τα άτομα με οπτική αναπηρία εξαιρούνται από την έκδοση προπληρωμένης κάρτας.
Μέχρι στιγμής έχουν γίνει συνολικά 906.304 πιστώσεις σε προπληρωμένες κάρτες.
Σχετικά με τυχόν παράπονα πολιτών που αφορούν στο νέο τρόπο πληρωμής μέσω προπληρωμένης κάρτας, αυτά αξιολογούνται από τις υπηρεσίες της ΔΥΠΑ και του ΟΠΕΚΑ και εάν διαπιστωθεί η ανάγκη για επιμέρους τροποποιήσεις προς διευκόλυνση συγκεκριμένων ομάδων δικαιούχων, εντός του πλαισίου της μεταρρύθμισης, αυτές θα ανακοινωθούν.
